DE TEKENAAR

Of: KAI, de tekenaar

Vandaag heb ik het over een van mijn oudste en grootste passies: Tekenen.

Als kind wil de mens zichzelf voelen, zichzelf als actief ervaren. Via de zintuigen, de neus, de ogen, de handen, de huid, de oren, ontvangen we informatie en ervaren we de wereld.

En zo voelen we stap voor stap onze weg door de wereld.

Als een kind, zoals ik, jonge en/of speelse en/of nieuwsgierige en/of verzorgende ouders heeft, laten zij hun kind doen wat het wil, en houden zij het zo min mogelijk tegen in zijn drang om de wereld te ontdekken, zichzelf te ervaren en zichzelf te kennen.

Ik had het geluk ouders te hebben die mij lieten doen wat ik wilde. En dus liet ik overal mijn sporen na: met de rode tomatensaus op de eettafel. Met plas in de tuin. Met mijn hand in het vuil.

Wat ik het liefste deed was bouwen, lezen, muziek luisteren, dansen, voetballen, fietsen of tekenen. We hadden geen televisie, computers waren in 1971 nog ver te zoeken, maar de flat stond vol vinylplaten en boeken. En buiten was een tuin, een boom en een hoop zand…

Dus bouwde ik kastelen en bergen in het zand, groef tunnels en creëerde meren en zeeën met een gieter. Ik bouwde alles wat ik zag. En ik tekende alles wat belangrijk voor me was: mijn hond, mijn broers, mijn ouders, mijn familie, dieren, bomen, de zon, de zee, letters, cijfers, strepen, bladeren, paddenstoelen, raven, olifanten, tijgers, walvissen, huizen, torens, fietsen, auto’s, vrachtwagens, schepen, vliegtuigen, voetbal, voetballers, handballers, volleyballers, autoracers, ijshockeyers, en wat later vrouwen, vrouwen en vrouwen. Naakt, met kleren, over en onder elkaar, scheldend, zingend, dansend of voetballend. Het ging vooral over vrouwen.

En zo is het ook met tekenen: Het resultaat is altijd anders dan gehoopt, het lukt nooit helemaal, het wordt nooit de perfecte tekening. Het is een eeuwige zoektocht, een eeuwige mislukking, een eeuwige strijd, een eeuwige kramp. Pas achteraf, jaren later, zie je dat je beter wordt. Dat je leert tekenen.

Tekenen is een moeilijke taal, een complexe taal, een taal die veel oefening vergt. En de laatste tekening die men net gemaakt heeft is altijd “te weinig”: niet goed genoeg, niet duidelijk genoeg, niet mooi genoeg, niet losjes genoeg, niet perfect genoeg, niet realistisch genoeg, niet energiek genoeg.

Maar in feite verkent men de wereld door te tekenen, door met de beweging van handen en lichaam en geest het potlood, het penseel of de zeep op de spiegel te bewegen. En al tekenend “besef” je altijd wat je (nog) niet weet.

Als kind teken je intuïtief een fiets (in Zwitserland noemen we dat een velo). Je ziet het, je begrijpt het, je geeft het weer zoals je het ziet, en iedereen herkent aan de tekening dat het een fiets is.

En dan begin je echt naar fietsen te kijken, je te verwonderen over hoe geraffineerd het allemaal is. En zo wilde ik eerst fietsracer worden (wereldkampioen fietsen!), daarna fietsenmaker en tenslotte fietsontwerper.

En hoe meer men zich verliest in de details van de eigen tekening, het object of het getekende, hoe meer men begrijpt wat men begrijpt, hoe duidelijker het wordt wat men NIET begrijpt. Wat men (nog) niet weet, wat men (nog) niet heeft gezien, niet heeft waargenomen, niet heeft bekeken, niet heeft bestudeerd en niet heeft begrepen.

En op een gegeven moment bereik je het moment, de leeftijd, het niveau van perfectie, de staat waarin je geen fiets meer kunt tekenen:
Omdat men zich verliest in het kleine, in het detail, in de details. Omdat je meer en meer ziet hoe complex de wereld is. Omdat je op school en in de wetenschap leert dat je alles moet afbreken in zijn afzonderlijke delen om het te bestuderen en te begrijpen.

Omdat men begrijpt dat de werkelijkheid inderdaad zo complex is dat een tekening altijd een beperking is, een vereenvoudiging van de werkelijkheid, een reductie van de wereld om mij heen. Omdat men de details (nog) niet zo goed begrijpt dat men ze (opnieuw) zo abstract kan weergeven als toen men een kind was. Omdat men vergeten is te zien als een kind. Omdat men overweldigd wordt door de werkelijkheid. Omdat men zich schaamt voor zijn onvermogen als tekenaar.

En een levenslange zoektocht begint naar de luchtigheid die men ooit als kind had, naar de losheid waarmee men ooit tekende, naar het ontspannen zijn met potlood en papier. Je tekent op het papier, je bent helemaal in het moment, je bent helemaal jezelf, je bent gelukkig. En op een gegeven moment besef je dat je alleen voor jezelf tekent, dat het juist om dit moment van tekenen gaat, dat mensen die niet naar een fiets kijken het ook niet op de tekening zien. Dat het niet uitmaakt hoe goed de tekening is.

En de wereld is adem, is hier en nu, is perfect, is mooi.

En de tekening wordt een bijzaak, een spoor, een resultaat dat niet de hoofdrol speelt. Het spoor in het zand wordt weggeblazen door de wind. De tekening gaat in de prullenmand, op de stapel, in de lijst, in het boek. En zonder kijker bestaat het niet. Het is het niet. Het is onbeduidend.

De hoofdrol wordt gespeeld door de adem, het hier en nu, het zijn, het witte vel papier dat voor je ligt: De huidige tekening, het huidige moment, de ervaring van het moment, de adem, het mooie gevoel in het hier en nu, het zijn, het geconfronteerd worden met aanwezigheid, de meditatie, de verbinding, het niets.

Dit wordt ervaren door het tekenen, het zingen, het koken, het wandelen, het slapen, het bouwen, het schrijven, het dansen, het kussen, het zijn in het moment.

Dat is leven. Zijn. Worden, overgaan, herscheppen, loslaten, doorgaan. Ademen. Zijn. Leven.

Als er één ding is dat AI (Artificial Intelligence, machine learning, geautomatiseerd computergedoe) ons leert, of kan leren, dan is het dit: Mens ZIJN heeft niets te maken met het product, niets met het resultaat. Mens zijn is hier zijn, aanwezig zijn.

Het gaat om het pad, om het moment, om de adem, om verbinding, om liefde. Het gaat om de verbinding met de wereld, met het kind in jezelf, met de partner, de wind, de zee, de gedachte. Over de gedachten die alles mogen loslaten in het hier en nu. Lichtvoetig dansen met het nu. Ademhaling die me helemaal bij mezelf brengt. Ik zie mezelf door mijn tekening, net zoals ik me gezien voel door mijn ouders, mijn partner of mijn kind. Ik zie, ik spoor, ik voel, ik ben. Daardoor word en ben ik in de eerste plaats.

Ik ben omdat ik gezien word. Ik ben omdat ik sporen achterlaat. Ik ben omdat ik mezelf voel. Ik ben.

Kai Jerzö, Drenthe, 24 maart 2023

En nu de oefening voor jou:
Je hebt één minuut.
Neem alsjeblieft een potlood en papier.
Teken een fiets.
Laat je tekening zien. Kijk naar jouw tekening.
Vertel wat je ziet, wat je goed deed.
Welke uitdagingen je tegenkwam tijdens het tekenen.
En wat je reactie is.
Heb je de taal van het tekenen geleerd?
Heb je de tijd gehad om alle toestanden te doorlopen die je doormaakt als je de wereld al tekenend ontdekt?
Mocht je krabbelen, natekenen, ronde vormen en vierkante vormen tekenen?
Is tekenen een (natuurlijke) taal voor jou?

Citaat? Ja, met genoegen:
– Jerzö, Kai (2023) ‘De tekenar – Of: Kai, de tekenar’. In: Illustration.world-Blog, 2023-03-24. URL: https://illustration.world/kai_draughtsman_nl/ .

KAI – Skiën…